گزارش به خوانندگان در آستانۀ ششمین سال انتشار

شماره حاضر اولین شماره بازخورد در ششمین سال انتشار است. سال گذشته سالی بسیار سخت و البته امیدوارکننده برای جامعه ایران بود و بازخورد نیز از این دشواری و امید بری نبود.

اوایل سال گذشته، فشارهای اقتصادی و افزایش سرسام‌آور هزینه‌های انتشارِ نشریه چنان بالا بود که تصمیم گرفتیم مجله را دیگر نه در قالب دوماهنامه که به‌صورت فصلنامه منتشر کنیم. پیش‌تر بازخورد به‌طور منظم هر دو ماه یک‌بار منتشر شده بود و شماره اول سال گذشته نیز با همین نظم و برنامه به‌طبع رسید. اما در میانۀ راه مجبور به تغییر دوره انتشار شدیم. بازخورد مجله‌ای است مستقل که به تک‌فروشی و اشتراک و آگهی متکی است. اما ما در جایی زندگی می‌کنیم که سیاست‌ها و شرایط اقتصادی و فرهنگی ناگهان تغییر می‌کنند و هر آنچه برنامه‌ریزی کرده‌اید در چشم به‌هم‌زدنی دود می‌شود و به هوا می‌رود. با این‌حال، تلاش کردیم با چاپ مجله در قالب فصلنامه نه‌تنها از کیفیت مجله کاسته نشود که با انتشار مطالبی طولانی‌تر با جزئیات بیشتر که با قالب فصلنامه سازگارترند و همچنین افزودن بخش‌های تازه‌ای چون داستانِ علمی‌تخیلی رضایت خوانندگان را فراهم آوریم.

متأسفانه به‌رغم این اقدامات، با توجه به تورم بالای سال گذشته و هزینه‌های گران تولید مجله چاره‌ای نداشتیم جز افزایش قیمت نسخۀ چاپی و اشتراک دیجیتال مجله تا شاید بخش کوچکی از افزایش هزینه‌ها جبران شود.

اولین شماره سال گذشته به متاورس اختصاص یافت که اخبارش رسانه‌های جهان را تحت تأثیر قرار داده بود. در اوایل سال ۲۰۲۲، رسانه‌ها از جهان مجازی جدیدی خبر دادند که چه کارهای خارق‌العاده‌ای از آن بر نمی‌آید و مسیری جدید پیش روی اقتصاد فناوری گشوده است. از این‌رو، در بازخورد ۲۵ پرونده‌ مفصلی درباره متاورس به انتشار رسید و این پدیدۀ نوظهور از جنبه‌های مختلف نقد و بررسی شد، از زاویه اقتصاد و فناوری و سیاست تا فلسفه و فرهنگ. اما به سال هم نکشید که متاورس به همان تندی که تبش جامعه را درگیر کرده بود به عرق سرد نشست و این بار فناوری دیگری رخ نمود که با هوش مصنوعی پیوند خورده بود: ربات چت شرکت اوپن‌ای‌آی که از زیرشاخه‌های شرکت مایکروسافت بود. تب این ماجرا هنوز ادامه دارد، تا کی به سردی بشیند.

شماره بعدی بازخورد در تابستان ۱۴۰۱ به «فاشیسم دیجیتال» پرداخت که سعی کرد ظهور و رشد راست‌گرایی افراطی را در اینترنت و رسانه‌های اجتماعی نقد و بررسی کند.

اما سال گذشته اتفاقی مهم رخ داد که جامعه ایران را زیر و رو کرد و طبعاً رسانه‌ای چون بازخورد هم از آن اثر پذیرفت: جنبش اعتراضی جامعۀ ایران پس از جان‌باختن مهسا (ژینا) امینی که از ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ آغاز شد و به جنبش «زن، زندگی، آزادی» شهرت یافت. تا چند ماه، تقریباً تمامی فعالیت‌های فرهنگی در ایران متوقف شد و شماره ۲۷ بازخورد نیز به‌تبع همین وقفه‌ها با دو ماه تأخیر به انتشار رسید. هرچند مطالب شماره ۲۷ پیش از این جنبش تولید شده بود، اما پرونده اصلی به «آزادی رسانه» پرداخت، رکن رکین فعالیت رسانه‌ای که بدون آن روزنامه‌نگاری به بیراهه می‌رود. از قضا، در اعتراضات اجتماعی پس از شهریور ۱۴۰۱ کمبود این عنصر در نظام رسانه‌ای کشور به‌خوبی آشکار شد و اسباب تأسف این بود که کاستی‌های آزادی رسانه در قالب برخورد با روزنامه‌نگاران ــ خاصه نیلوفر حامدی و الهه محمدی، دو روزنامه‌نگاری که درگیر پوشش درمان و تدفین مهسا امینی بودند ــ جلوه کرد و طبق اعلام انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران، از ابتدای اعتراضات ۱۴۰۱ بیش از ۷۰ روزنامه‌نگار دستگیر شدند.

۱۴۰۱ سال نمود و بروز جنبش زنان در ایران بود و آخرین شماره مجله نیز در این سال به «روزنامه‌نگاری زنان» اختصاص یافت. در این پرونده تلاش کردیم تاریخچه‌ای از روزنامه‌نگاری زنان در ایران و جهان ارائه دهیم، تنگناهای کاری و موانع پیشرفت حرفه‌ای روزنامه‌نگاران زن را منعکس کنیم و کاستی‌هایی را که نظام رسانه‌ای در برابر مخاطبان و همچنین روزنامه‌نگاران زن دارد ارزیابی کنیم.