خواستۀ فیس‌بوک: زندگی در متاورس

مارک زاکربرگ در جلسه اعلام درآمد شرکت در چند هفته قبل، اشاره‌ای نیز به برنامه‌های آینده فیس‌بوک داشت. در چشم‌اندازی که او ترسیم کرد نه اثری از تبلیغات بود، که در حال ‌حاضر بخش اعظم سود فیس‌بوک را تأمین می‌کند، و نه نشانی از تصمیم شرکت برای گسترش این شبکه اجتماعی، که در حال ‌حاضر حدود سه میلیارد کاربر فعال ماهانه دارد. به‌جای این‌ها، زاکربرگ از تصمیمش برای کمک فیس‌بوک به ساخت «متاورس» صحبت کرد ــ واژه‌ای که شعار روز سیلیکون‌ولی و ذکر روزانه هرکسی شده که می‌خواهد مسیر فناوری را در ده سال آینده پیش‌بینی و از آن درآمدزایی کند. جمله کلیدی زاکربرگ این بود: «من احتمال می‌دهم همه کسانی که امروز ما را یک شرکت رسانه اجتماعی می‌دانند، فردا به چشم یک شرکت متاورس به ما نگاه کنند»، که جمله‌ای است تأمل‌برانگیز، به‌خصوص در شرایطی که معنای دقیق متاورس و دلالت‌های آن بر زندگی دیجیتال برای کسی روشن نیست. او در این جلسه، تعریف خودش را از متاورس بیان کرد: متاورس «یک محیط مجازی است که همه اهالی فضاهای دیجیتال را دور هم جمع کرده‌است. متاورس شکل مجسمی از اینترنت است که شما دیگر از بیرون نگاهش نمی‌کنید، بلکه درونش هستید. به‌باور ما، متاورس جانشین اینترنت سیار خواهد شد».

اصطلاح «متاورس» هم مانند اصطلاح «فضای سایبری»، که اولین بار در یکی از رمان‌های ویلیام گیبسون به‌کار رفت، ریشه در ادبیات دارد. در رمان از کار افتادگی برفکی (Snow Crash) نوشته نیل استفنسون در سال ۱۹۹۲، «هیرو»، قهرمان داستان، در لس‌آنجلسی ویرانشهر زندگی می‌کند و کارش پیتزا بردن برای یک گروه مافیایی است. اما او که برنامه‌نویسی و هکری هم بلد است، یاد می‌گیرد که چگونه خودش را در یک «دنیای رایانه‌ای» به‌نام متاورس غرق کند، دنیایی که در آن، «رایانه‌اش از طریق عینک مخصوص و هدفونش وارد او می‌شود». این بخشی از فضای داستانی کتاب است، جنبه‌ای آشنا از زندگی شخصیت‌هایی که به‌راحتی بین دو دنیای مادی و مجازی رفت‌وآمد می‌کنند. متاورسی که استفنسون به تصویر می‌کشد، زمینی سیاه است زیر یک آسمان تیره، همچون شب‌های ابدی لاس‌وگاس، و خیابان وسیعی دارد به‌نام «خیابان» که ساختمان‌ها و تابلوهایش «نرم‌افزارهایی هستند که شرکت‌های بزرگ طراحی‌شان کرده‌اند». همه این شرکت‌ها زمین‌های دیجیتال‌شان را از نهادی به‌نام «گروه پروتکل چندرسانه‌ای جهانی» می‌خرند. کاربران هم برای دسترسی به این زمین‌ها باید پول بدهند. آواتار کسانی که پول‌شان فقط به پایانه‌های عمومی ارزان‌تر می‌رسد، یک تصویر سایه‌روشن بی‌کیفیت است.