گزارش به خوانندگان در آستانه هشتمین سال انتشار

مجله بازخورد با شمارۀ پیش رو وارد هشتمین سال انتشار می‌شود و این مایه مباهات گردانندگان مجله است. در زمانه‌ای که فعالیت فرهنگی با انبوه محدودیت‌های محتوایی و نظارتی و مشکلاتِ اقتصادی و کم‌فروغی فعالیت جدی در عرصه فرهنگ به کاری نزدیک به عبث می‌ماند، انتشار مجله‌ای تخصصی که در حاشیه بازار رسانه‌های جریان اصلی روزگار می‌گذراند چندان سهل و کم‌هزینه نیست. با این حال، نه منتی هست نه جای جلوه‌فروشی‌ است که مجله‌ای مستقل از نظر مالی و ساختاری با نگاهی انتقادی در عرصه فرهنگ و فناوری و ارتباطات به انتشار می‌رسد.

سالی که گذشت سال پرافت‌وخیزی از نظر اقتصاد رسانه‌ها و فضای ارتباطات در ایران بود. دولتی با وعده گشایش بندهای اینترنت و رفع فیلترینگ سر کار آمد اما در عمل تنها فیلترینگ دو پلتفرم ــ پیام‌رسان واتس‌اپ و فروشگاه آنلاین گوگل‌پلی ــ برداشته شد. مجله بازخورد همواره حامی رفع فیلترینگ اینترنت و پلتفرم‌های آنلاین و رسانه‌های اجتماعی بوده است. این مجله در مطالب گوناگون، از سرمقاله تا گزارش‌ها، خواهان شفاف‌سازی مصوبه‌ای بوده است که در روز ۴ دی ۱۴۰۳ در ۳۲ بند مصوب شد و فقط یک بند آن که مربوط به رفع فیلترینگ واتس‌اپ و گوگل‌پلی بود به‌صورت علنی منتشر شد.

سال ۱۴۰۳ سال افزایش سرسام‌آور قیمت دلار بود که مستقیماً بر قیمت سخت‌افزارهای لازم برای ارتباطات نوین هم تأثیر داشت و قیمت اقلامی چون تلفن هوشمند و لپ‌تاپ و مودم و خدمات نرم‌افزاری و آنلاین را به‌شدت گران کرد. گرانی ارتباطات در کشور موجب تعمیق شکاف دیجیتال بین اقشار متکثر مردم می‌شود که موضوع پرونده اصلی شماره حاضر هم است. قیمت دلار در ابتدای سال 61 هزار تومان بود که به ۹۷ هزار تومان رسید، یعنی نزدیک به 60 درصد افزایش قیمت. چنین گرانی‌ای به‌طور قطع بر مردمی که ارتباطات اینترنتی از اقلام مهم در زندگی آن‌هاست فشار می‌آورد، خاصه اینکه با ارتباطات اینترنتی می‌توانند تا حدی جای محتواهای رسانه‌های جریان اصلی را که به دردشان نمی‌خورد پر کنند.

سهل است که افزایش قیمت‌ها بر هزینه چاپ و کاغذ هم اثر بگذارد و هزینه‌های انتشار مجله را افزایش دهد. به‌ناچار قیمت مجله نیز در سال جدید افزایش می‌یابد.

در سال گذشته، به‌روال سه سال اخیر چهار شماره به انتشار رسید که اولین شماره به روزنامه‌نگاری علم اختصاص داشت. پرونده اصلی شماره ۳۳ نگاهی داشت به مبانی و تعاریف و سیر تاریخی روزنامه‌نگاری علم و ترویج علم در ایران و جهان و به اهمیت کار روزنامه‌نگاران علم در عصر انتشار اطلاعات نادرست و اخبار جعلی و شبه‌علم پرداخت، همچنین به زوال روزنامه‌نگاری علم در ایران و نیز به دستورالعمل‌های مهم حوزه روزنامه‌نگاری علم.

در شماره ۳۴ ماهیت انقلاب صنعتی چهارم بررسی شد: صنعت نسل ۴.۰ و شباهت‌های انقلاب صنعتی چهارم با انقلاب اول و ایدئولوژی جدیدی که انقلاب چهارم به بار آورده، در کنار جنبه‌های ویرانشهری آن. در شماره ۳۵ تمرکز پرونده اصلی بر یوتوپیای دیجیتال بود و تلاش کردیم بر فهم عصر پیچیده کنونی که رشد و تحول فناوری در آن شتابی سرسام‌آور گرفته و سلطه یافته است تکیه کنیم.

در آخرین شماره سال گذشته نیز مسئله آزادی بیان برجسته شد که به مبانی و تعاریف و ریشه‌ها و خاستگاه و تاریخچه این مفهوم در جهان و ایران می‌پرداخت. این شماره همراه بود با مطالبی درباره علم و آزادی بیان، آزادی بیان در یونان باستان، آینده آزادی بیان و نسبت آزادی بیان با توهین به مقدسات.

امید که در سال جدید بتوانیم بر پدیده‌ها و موضوعاتی در دنیای فناوری و ارتباطات تمرکز کنیم که کمتر شکافته شده یا فرصت نقد آن‌ها در رسانه‌های پرمخاطب و جامعۀ پرهیاهو و پیچیدۀ ما چندان مهیا نبوده است.