هر شخصی حق دارد افکار [خود] را با [دیگران] در میان بگذارد، به ایشان سخنی بگوید یا قولی بدهد، خواه سخنش راست باشد و از روی راستی خواه دروغ باشد و از روی دورویی.
ایمانوئل کانت، فلسفۀ عملی
بازخورد: مسئلۀ «آزادی بیان» در جامعۀ ما همچنان حضوری پررنگ دارد. از این رو، بهانهای شد تا پروندۀ اصلی بازخورد ۳۶ را به این موضوع اختصاص دهیم. «آزادی بیان» در تاریخ معاصر ایران هماره مسئله بوده است، در کنار مسائل مهم دیگری چون عدالت و معیشت و توزیع عادلانۀ ثروت و برابری جنسیتی و سایر آزادیهای فردی. منتها پروندۀ حاضر نه دربارۀ کیفیت و سطح آزادی بیان در ایران، که کموکیف آن بر همه عیان است، بلکه دربارۀ مبانی و تعاریف و ریشهها و خاستگاه این مفهوم است: منشأ آزادی بیان و ادلۀ مدافعان و نظریهپردازان آن چیست و ضرورت این مسئلۀ بنیادیِ جامعۀ ما از کجاست و چه آیندهای پیش روی این مفهوم و کاربران آن در جوامع دموکراتیک و تمامیتخواه است؟