غلتکی مخملی

وقتی شنیدم که فیس‌بوک به «متا» تغییر نام داده است، یاد این ضرب‌المثل افتادم: «گرگ شاید پوستش را عوض کند ولی مکرش را نمی‌تواند.» این تغییر نام لایه‌های پنهانی هم دارد: «چشم‌انداز» راهبردی و تلاش نابجای یک شرکت بسیار قدرتمند و تشنه سود برای در دست گرفتن سرنوشت انسان. نام جدید فیس‌بوک مخفف «متاورس» است: تحول فناورانه و فرهنگی عظیم و جدیدی که این غول فناوری می‌خواهد به خورد همه کاربران اینترنت بدهد. به‌قول دوستی که برای یکی دیگر از این غول‌های فناوری کار می‌کند، این مسیر جدید «وحشتناک» است.

باید منتظر باشیم که در ماه‌ها و سال‌های آینده بیشتر درباره متاورس بشنویم و بخوانیم اما حرف‌هایی که غالباً در لفافه یک زبان فنی هوشمندانه پیچیده شده‌اند. توضیح‌های فنی درباره متاورس، همانند شرحی که در ویکی‌پدیا ارائه شده، ممکن است بدتر با گیج‌کردن‌مان ما را از «اصل قضیه» منحرف کنند. متاورس تحولی عظیم است، تحولی که وسعت و مقیاسش فقط با اینترنت قابل قیاس است. متاورس قرار است الگوی اصلی ارتباطات انسانی شود و زندگی تجاری و اجتماعی و فرهنگی ما را از محیط مادی به محیط مجازی انتقال دهد.

اما من نهایت تلاشم را می‌کنم تا در توصیف این کودتای فناورانه و هدف واقعی آن سهل‌انگاری نکنم: این پروژه صرفاً تلاشی است برای برساختن «واقعیتی» بدیل غیر از واقعیت مادی که هم‌اکنون در آن زندگی می‌کنیم. البته که دسترسی به این واقعیت جدید تنها با پرداخت پول مقدور است و تنها کسانی می‌توانند وارد آن شوند که بضاعت مالی و ذهنی لازم را دارند. این فناوری توسط نخبگان و برای نخبگان طراحی شده است و این یعنی خیلی‌ها از آن جا خواهند ماند.