اینترنت بدیل

خیال‌پردازی درباره اینترنتی عاری از روابط قدرت

گروه نظریه: بیایید راه دوری نرویم و از تجربیات آنلاین روزمره خود آغاز کنیم. تصور کنیم چه می‌شد اگر کوچک‌ترین گشت و گذارمان در اینترنت این‌چنین زیر بمباران تبلیغات و آگهی‌ها فرساینده نمی‌شد. اگر معاشرت‌های آنلاین یا کنجکاوی‌هایمان در موتورهای جستجو زیر بار سنگین نگاه ناظران نبود. یا اگر همه این‌ها در نظرتان بیش از حد افراطی می‌نماید، دست‌کم اینترنت‌گردی‌هایمان همان حس سرخوشانه‌ای داشت که پیش‌ترها با آن غریبه نبودیم؛ آن روزهای طلایی که اینترنت خود دروازه‌ای به بی‌نهایت‌ها و امکان‌ها بود. حقیقت آن است که برچسب‌هایی چون کالایی‌شدن، استثمار، نظارت و ایدئولوژی چنان دمادم بر فضای سایبر و کاربران بی‌مواجبش الصاق می‌شود که سودای اینترنتی بدیل دیگر به رویایی فراگیر بدل شده است. در این میان، ما کاربران، اگر خود از عمال ایدئولوژیک فضای سایبر نباشیم، برای یک‌بار هم شده با خیال اینترنتی عاری از روابط قدرت قلقلک داده شده‌ایم. اما مگر بیرون از فضای سایبر با پدیده متفاوتی روبه‌روییم؟ نظریه‌پردازان کار دیجیتال چنین ادعایی ندارند و درست به همین دلیل است که راه گریز را در انبوه خطوط درهم کدهای برنامه‌نویسی نمی‌بینند. آنان چشم به راهکارهایی مادی و بیرونی دارند که پیش‌تر، فارغ از توفیق یا عدم توفیق‌شان، در هیات تعاونی‌ها، پروژه‌های اشتراکی و نظایری از این دست تجربه شده‌اند، اما امروز باید بر بدنه به‌کل تازه‌ای سوار شوند.

در ادامه، برخی از این قسم نقشه‌راه‌ها و ابتکارهای پیشنهادی برای تکوین اینترنتی بدیل را بررسی می‌کنیم، چارچوب‌هایی که شاید راه درازی تا تحقق‌‌شان باقی باشد، اما می‌توانند نیروی پیشتاز دگردیسی‌های عمیق اجتماعی در عصر دیجیتال باشند.