کره زمین اوضاع خوبی ندارد: تغییر اقلیم، خشکسالی، انتشار بیش‌ازحد گازهای گلخانه‌ای، نابودی زیستگاه‌های طبیعی و گونه‌های جانوری و گیاهی، انباشت زباله در اقیانوس‌ها، ذوب‌شدن یخ‌های قطبی برخی از پدیده‌هایی هستند که اجزای یک چرخه نابودکننده را ساخته‌اند، و روزبه‌روز نیز شرایط محیط‌زیست و روند طبیعی حیات موجودات زنده را در کره زمین وخیم‌تر می‌کنند.
اما در امتداد این تغییرات که در چند دهه اخیر تشدید یافته است، فناوری‌های ارتباطی نیز با تمام قوا پای به میدان گذاشته‌اند. مخابرات راه دور، هوش مصنوعی، توان عظیم ذخیره و انتقال داده‌ها، دیجیتالی‌شدن، ارتباطات بی‌سیم فقط بخشی از ابزارهای فناوری‌های نوین هستند. این فناوری‌ها منظومه‌ای ساخته‌اند که چهره جهان را به‌کل تغییر داده است و دگرگونی‌های بنیادین اجتماعی و اقتصادی ایجاد کرده است.
این روزها بسیاری امید دارند که فناوری‌های ارتباطات به داد محیط‌زیست برسد. گویی از بخت خوش بشر، فناوری ارتباطات درست در لحظه خطیر تاریخ از راه رسیده است و بناست محیط‌زیست را نجات دهد و بشر را از سراشیبی سقوط برهاند. فراوان می‌شنویم که هوش مصنوعی می‌تواند میزان مصرف آب و انرژی را بهینه سازد و ارتباطات راه دور و تجارت الکترونیک نیز نقداً از مقدار حمل‌ونقل کاسته است. آیا باید به این دستاوردها امیدوار بود؟ اینکه بگوییم فناوری‌های ارتباطی ناجی زمین هستند فکری معصومانه و خوش‌بینانه نیست؟ شماره شانزدهم مجله بازخورد در پی پاسخ به این سؤال است.
اگر از منظر انتقادی به فناوری‌های ارتباطی بنگریم ـ که همواره در دستور کار تحریریه بازخورد است ـ باید گفت فناوری‌های نوین ارتباطی چندان هم پاک نیستند. کل زیرساخت این فناوری‌ها، از مخابرات و هوش مصنوعی و رایانش ابری گرفته تا ویدیوهای آنلاین و خرید الکترونیکی، متکی بر برق است و تولید برق حتی در پاک‌ترین شکل بادی و خورشیدی هم آلاینده است. در این شماره طی چند گزارش در بخش‌های «فناوری» و «دانش» به این موضوع پرداخته‌ایم و نشان داده‌ایم که چطور رایانش ابری و معدن‌کاری رمزارز و استریمینگ ویدیو از انرژی‌برترین بخش‌های فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی به‌شمار می‌روند و در گرمایش سیاره زمین نقشی چشمگیر دارند. همچنین در این شماره می‌توانید گزارش «پروژه شیفت» را بخوانید که می‌گوید سال‌به‌سال سهم آلایندگی فناوری‌های ارتباطی از کل صنایع آلاینده جهان افزایش یافته است. نباید زباله‌های فیزیکی حاصل از سخت‌افزارهای ارتباطی را نیز نادیده گرفت و چشم پوشید از اینکه ساخت هر گجت و ابزاری چه میزان قابل‌توجهی انرژی مصرف می‌کند و فرآیند استخراج مواد اولیه و ساخت آن‌ها نیز آلوده‌کننده است.
بنابراین نمی‌توان خوش‌خیالانه گفت که فناوری‌های ارتباطی راهی پیش پای بشر باز کرده‌اند که با اتکا به آن بتوان رشد حجم عظیم آلودگی را که هرساله در کره زمین در حال انتشار است کاهش داد یا متوقف کرد. اما زیاده‌ازحد هم نمی‌توان به فناوری ارتباطی بدبین بود چون قدم‌هایی، هرچند ناچیز، در رفع آلودگی محیط‌زیست برداشته است. خلاصه اینکه با یک گزارش کلی و یکی‌دو مطلب نمی‌توان محاسن و معایب محیط‌زیستی فناوری‌های ارتباطات را به‌طور جامع برشمرد. به همین دلیل تلاش کرده‌ایم در این شماره به ظرایف و جزییات این مسئله از جنبه‌های مختلف بپردازیم. هم از زاویه دانش و فن نگاهی به مسئله انداخته‌ایم و هم از دریچه اندیشه و فلسفه به معرفی یکی از مهم‌ترین فیلسوفان این عرصه، برنار استیگلر، پرداخته‌ایم. در این شماره می‌توانید آثار مشکلات محیط‌زیستی را در ادبیات علمی‌تخیلی، ازجمله آثار بالارد، نیز دنبال کنید و با نمونه‌هایی از این مسئله در دنیای سینما، سه‌گانه کاتسی، آشنا شوید. گزارشی نیز داریم در حوزه سفر و تخریب‌هایی که گردشگری می‌تواند برای محیط‌زیست داشته باشد و نیم‌نگاهی هم انداخته‌ایم به مجله نشنال جئوگرافیک، مجله‌ای که در معرفی محیط‌زیست نقش بسزایی داشته است.
