واقعیتی در میان خیال و حقیقت

مقدمه

سینمای مستند نه در لحظه‌ای مشخص به‌صورت گونه‌ای متمایز، بلکه به‌تدریج و در پی پیشرفت فناوری و تجربه‌های آماتوری و اهداف تبلیغاتی و گرایش‌های زیبایی‌شناسانه شکل گرفت. اصطلاح «مستند» (documentary) ریشه در واژه «سند» (document) دارد که از واژه لاتین docere به‌معنای آموختن گرفته شده است. تا قرن نوزدهم واژه مستند در فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد به‌معنای «درس و راهنمایی و هشدار» بود. فیلم مستند یکی از سه ضلع خلاقه سینما در کنار فیلم داستانی و فیلم تجربی است. سینمای داستانی ریشه در تئاتر و روایت دارد، حال آنکه فیلم‌های تجربی بیشتر در انجمن‌های فیلم یا گالری‌های هنری به نمایش درمی‌آیند. اما فیلم مستند درباره چیست؟ به باور پل روثا، مستندساز برجسته آمریکایی، «مستند از سنت تئاتری فراتر می‌رود و به عرصه گسترده واقعیت وارد می‌شود، جایی که خودانگیختگی رفتار طبیعی به‌مثابه یک ویژگی سینمایی شناخته می‌شود».