جریده‌نگاری‌های زنانه

ظهر سیزدهم مرداد ۱۲۸۵ خورشیدی که شاه قاجار زیر سایه درختی در حیاط صاحبقرانیه نشسته بود و سرانجام به خواسته مشروطه‌خواهان تن داد و زیر بار تأسیس عدالتخانه و مجلس شورا رفت، خیالش آن‌قدر پرواز نکرده بود که تصور کند عاقبت این امضای تاریخی چه خواهد شد. عمر شاه قد نداد که ببیند آن مجلس شورا به توپ بسته شد و فکرش را هم نمی‌کرد که عدالتخانه بعد از آن امضا آرزویی باشد که بر دل ایرانیان بماند. هرچند مشروطه آن‌گونه که مطلوب مشروطه‌خواهان بود محقق نشد اما امضای مظفرالدین شاه پای آن برگه که احمد قوام متن فرمان را در آن نگاشته بود، راه را برای بسیاری از تجارب نو در جامعه ایران هموار کرد. یکی از این تجارب ورود زنان به عرصه‌ای بود که ۷۵ سال در انحصار مردان بود: «مطبوعات».

انطباعات نسوان

زنان سال‌ها پیش از مشروطه در انجمن‌های مخفی فعالیت‌های مؤثر داشتند و مستندات تاریخی نشان می‌دهد که چندان از نقش‌آفرینی در وقایع روز ــ به‌ویژه در عالم سیاست ــ دور نبودند. گاهی هم قلم به دست می‌گرفتند و برای روزنامه‌های پرمخاطب آن روزگار با اسم مستعار مقالاتی می‌نوشتند. اما گام‌های نخست برای فعالیت مطبوعاتی جدی آن‌ها پس از صدور فرمان مشروطه برداشته شد.