ضعف در سالم و صحیح و استاندارد نوشتن مطالب و گزارشها در رسانههای جریان اصلی ایران یکی از مشکلات بزرگ اینروزهاست. در یک دهه اخیر، روزنامهنگاری ایران – چه آن نوع روزنامهنگاری سنتی که در مطبوعات و رادیو و تلویزیون ما ریشه دارند و چه روزنامهنگاری آنلاین و روزنامهنگاری در شبکههای اجتماعی و همچنین روزنامهنگاری با گرافیکها متحرک یا تعاملی و قطعههای ویدیویی – از درست ننوشتن آسیب جدی دیده است و خود نیز آسیبی شده برای دیگر شقوق فعالیتهای فرهنگی کشور.
در گذشتههای دور، در دوره مشروطه و حتی پیش از آن، روزنامهنگاری را نویسندگانی پیش میبردند که اندیشه و فکر سیاسی و اجتماعی خاص خود را داشتند اما دستی نیز در ادب و نویسندگی داشتند و قلم را بهروانی و صحت میگرداندند. گروهی از آنان اساسا ادیبانی بودند که در برهههایی از زندگی به روزنامهنگاری هم مشغول بودند که دهخدا و بهار و خانلری مشهورترین این دسته افرادند. در گذشتههای دور، وقتی کسی میخواست نشریهای راه بیندازد یا در مطبوعهای مشغول شود، یکی از پیشنیازهای اولیه این بود که درست نوشتن و نگارش نثر مستدل و جذاب را بداند و بر ادبیات کلاسیک و معاصر تاحد کفایت تسلط داشته باشد. اگر کسی واجد چنین خصایصی نمیبود، کمتر احتمال داشت که در نشریات پذیرفته شود یا خود بخواهد که خبرنگاری و روزنامهنگاری را پیشه کند.
مدتی که گذشت، خوش و خوب و درست نوشتن دیگر لزوما شرط اساسی روزنامهنگاری به حساب نمیآمد و فرد باید داشتههای دیگری را نیز بروز میداد تا به این کار مشغول میشد. وقتی دانشکدههای روزنامهنگاری و ارتباطات در کشور پا گرفتند، روزنامهنگاری تبدیل به فنی شد که دانشجویان میتوانستند با تمرین و ممارست در جنبههای گوناگون آن، مهارت لازم را کسب کنند و سپس با نوعی کارآموزی عملی در یک رسانه، روزنامهنگاری را شروع کنند. از آن دوران به بعد، دیگر روزنامهنگاری فقط به استعداد نویسندگی فرد وابسته نبود بلکه مهارتهایی مثل ساختن ساختار مناسب خبر و گزارش، فن انجام مصاحبه، روش برخورد صحیح با آمار و اطلاعات، دانستن زبان خارجی و فنون ویرایش، آموختن نظریات علوم سیاسی و جامعهشناسی و روانشناسی، داشتن روابطعمومی قوی، لحاظکردن اخلاق حرفهای روزنامهنگاری و نظایر اینها، جزو شروطی بود که یک کارآموز روزنامهنگاری باید در دانشگاه فرامیگرفت و سپس در عرض چند ماه که در یک رسانه مشغول به کار میشد، میتوانست آنها را با کار عملی درآمیزد و حرکت خود را در مسیر حرفهای پیش بگیرد.
اما در این سالها که روزنامهنگاری ایران با وجود همه گرفتاریها و بندوبستها و دخالتهای برونسازمانی کار خود را پیش میبرد، شاهدیم که تازهواردان به این عرصه بسیار کمتر از گذشته در خوب و درست نوشتن که همچنان یکی از مهارتهای پایهای روزنامهنگاری است، واردند. شاید چهره روزنامهنگاری عوض شده باشد و روزنامهنگارها کمتر از گذشته با نوشتن مطالب سنتی مطبوعاتی درگیر باشند اما همچنان نوشتن برای آنها امری ضروری و پایهایست. روزنامهنگارانی که گرافیک متحرک خبری تولید میکنند، آنانی که ویدیوهای کوتاه خبری میسازند، خبرنگارانی که اینفوگرافیک درست میکنند یا آنهایی که محتواهای چندرسانهای را در شبکههای اجتماعی میچرخانند، همه در مراحل گوناگونی از کارشان با نوشتن سروکار دارند و این نوشتن را باید درست و صحیح و سالم بلد باشند و به کار برند.
از شواهد کار در رسانههای کنونی برمیآید که روزنامهنگاران امروزی به نوشتن سالم خیلی کمتر از فراگرفتن نرمافزارها و اپلیکیشنها و کار با ابزارهای فنی اهمیت میدهند. این معضلی است که در آینده ممکن است راه ارتباطی بین مخاطب و روزنامهنگار را سد کند یا میزان ریزش بیشتر مخاطب را به همراه آورد. شاید ابزارهای روزنامهنگاری در سالهای اخیر متحول شده باشد اما برخی از اصول پایهای روزنامهنگاری همچنان باقی است و یکی از آنها مهارت نوشتن است.