مقدمه
تئاتر دیجیتال عبارت است از هر اجرایی که در آن فناوری رایانهای نقش اصلی را در تولید محتوا، تکنیک، زیباییشناسی یا شیوههای بیانی اجرا بازی میکند. به هر تصویر بصریای که روی صحنه بهصورت دیجیتالی ساخته یا دستکاری شده باشد تئاتر دیجیتال میگویند. این گونۀ تئاتری از حدود سه دهه پیش پا به دنیای تئاتر گذاشت و دامنهاش روزبهروز گستردهتر میشود، از تئاتر واقعیت مجازی و واقعیت افزوده گرفته تا آواتارها یا بازیگران مجازی و تئاتر سایبورگ. درواقع، تئاتر دیجیتال ماحصل همکاری مداوم و اثرگذار هنرمندان و مهندسان بوده است.
در مقاله حاضر، ابتدا شرح مختصری ارائه میشود از ریشههای احتمالی شکلگیری تئاتر دیجیتال در قرن بیستم: از جنبش فوتوریسم و کانستراکتیویسیم و سایر جنبشهای آوانگارد گرفته تا تئاتر چندرسانهای. سپس به معرفی و بررسی انواع اشکال تئاتر دیجیتال میپردازیم.
تبارشناسی تئاتر دیجیتال
تاریخ هنرِ اجرا تحتتأثیر فناوری به دورههایی تقسیم میشود که هر دوره متأثر از تحولات و تغییرات انقلابی آن دوران بوده است. استیو دیکسون، نویسنده کتاب اجرای دیجیتال: تاریخ رسانه جدید در تئاتر، رقص و هنراجرا و چیدمان، سه دوره را در تاریخ تئاتر چندرسانهای و فناورانه برمیشمارد که آغاز هر دوره مصادف است با آغاز یک دهه مشخص: 1. فوتوریسم در دهه 1910؛ 2. اجراهای چندرسانهای در دهه 1960؛ و 3. تجربیات دهه 1990 که اجرا و رایانه را بههم وصل کردند. این مقاله مشخصاً به دوره سوم میپردازد که البته ریشه در دو دوره قبلی دارد.